Ahmet ÜNLÜ'nün yazısı;
Arabistanlı Lawrence'tan kamu yöneticilerine önemli tavsiyeler
Birinci Dünya Savaşı yıllarında Osmanlı'nın başına en büyük sorun çıkaran kişilerin başında İngiliz arkeolog, asker ve diplomat Thomas Edward Lawrence gelmektedir. 1916-1918 yılları arasında Arap Ayaklanması ve Sina ve Filistin Cephesi gibi olaylarda çok önemli rolü olmuştur. Bu kişi buralardaki rolü nedeniyle Arabistanlı Lawrence olarak da tanınmıştır.
Bizi bu özelliklerinden ziyade günümüz kamu yöneticilerine yönelik kaleme aldığı 27 maddelik ilkeler ilgilendirmektedir. Bu köşede yıllardır söylemeye çalıştığımız konuları 27 maddede toplayarak insan kaynağının ne kadar önemli olduğunu adeta kafalara çivilemeye çalışmıştır. Demek ki Lawrence'tan öğreneceğimiz çok şey varmış. Nitekim Yüce Peygamberimiz'in "Hikmet, değerli bilgiler müminin yitik malıdır, onu nerede bulursa almaya daha hak sahibidir" tavsiyesi üzerine bu yazımızda yıllar öncesinde kaleme alınan bu ilkelerin kamu yönetimine uyarlanmış halini 17 başlıkta açıklamaya çalışacağız.
1- İşleri kolaylaştırın zorlaştırmayın
İlk aşamada işi kolaydan alın. Kötü başlangıcın ileride telafisi imkansız zararları olur. İnsanların çoğu, davranış ve tutumun küçük yönlerine bakarak karar verme eğilimindedirler. Yüce Peygamberimiz'in, yıllar öncesinde "Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız! Müjdeleyiniz, nefret ettirmeyiniz! Birbirinizle anlaşın, iyi geçinin, ihtilafa düşmeyin!" (Buhari, 3:72) tavsiyesi bizlere daha fazla ışık tutmalıdır.
2- Çalışanlarınız hakkında detay bilgiler edinin
Birlikte çalıştığınız kişiler hakkında öğrenebileceğiniz her şeyi öğrenin. İlgilerini, dost ve düşmanlarını, fikir ve ihtiyaçlarını ve önyargılarını öğrenin. Onların dilini konuşun, kendinizinkini değil. Onları dinleyerek öğrenin.
İnsanlara öncülük etmenin ve onları yönetmenin sırrı onları detaylı incelemekten geçer. Her zaman tetikte olunmalı ve lüzumsuz şeyler söylenmemelidir. Kendinize ve yakın çevrenize göz-kulak olun. Bir kulağınızdan giren diğer kulağınızdan çıkmasın, saman altından ne yürütüldüğüne dikkat edin. Karakterleri okuyun, zaaf ve kuvvetleri keşfedin, anlamak peşinde olun, ilgilerine dikkat kesilin, eldeki işten başka şey veya fikirlere alaka duymayın. Tek işe harcadığınız fikri çaba ölçüsünde başarılı olursunuz. Özetle her çalışanınızın SWOT analizini yapın ve bir elde çok fazla karpuz taşımaya çalışmayın.
3- Önemli meseleler hakkında iletişim yollarını açık tutun
En tepe yöneticilerinize saygı gösterin. Önemli meselelerde onlarla doğrudan ilgilenin. Bir altınızdaki insanları devreden çıkararak iş yapmaya çalışmayın. Yani kendinize yapılmasını istemediğiniz şeyleri ne astlarınıza ne de üstlerinize yapmayın.
4- İş arkadaşlığı ile aile dostluğunu birbirine karıştırmayın
Astlarınıza çok da yakın olmayın. Fazla aşinalık yüzünden zaaflarınızın açığa çıkması otoritenizi sarsacaktır. İş arkadaşlığı ile aile dostluğunu birbirine karıştırmayın. Yine kendinizi astlarınızın ve aynı hiyerarşideki meslektaşlarınızın astlarının üzerinde tutun. Çoğu kurumlarda öncelikler ciddi bir meseledir. Dolayısıyla kendinizi mümkün olan en yüksek düzeyde tutmaya çalışın.
5- İtibarını yitiren yöneticiliğini kaybeder
İdeal konum zorlayıcı olmadan insanları yönetebilmektir. Ne çok yakın olun, ne göze gelin, ne de çok mütevazi olun. Mütevazilikle ayağa düşmeyi birbirine karıştırmayın. İtibarınızı yitirmemeye ve kontrolü elden bırakmamaya çalışın. Aksi takdirde zevaliniz yakındır.
6- İmaj yönetimine dikkat edilmelidir
Kendi imajınızı ve diğer meslektaş yöneticilerin imajını büyütün. Böylece liderlerin neye layık oldukları daha iyi anlaşılmış olur. Her halde bizim yöneticilerimizin uyduğu en temel kural bu olsa gerektir. Lawrence hayatta olsaydı bizim yöneticilere bir dizi övgü yazardı.
7- Liderler ve astlara davranış oldukça önemlidir
Liderlere hitap ederken saygılı davranılmalıdır. Astlara hitap ederken de kibarlığın yanında mesafe de korunmalıdır. Burada saygı ve yalakalıkla, makamlara ve kişilere olan saygı birbirine karıştırılmamalıdır. Nitekim makamlara yapılan saygıya alışan yöneticiler görevden ayrılınca psikolojik travma yaşayabilmektedirler.
8- Mizah duygunuza sımsıkı yapışın
Mizah duygusuna yapışarak hem kendinizi hem de birlikte çalıştığınız kişileri rahatlatın. Yoksa hem kendiniz hem de çevreniz gereksiz yere gerginlik yaşayacaktır. Burada mizahla sululuk birbirine karıştırılmamalıdır. İnsanlar kırılmadan verilmek istenen birçok mesaj etkili bir şekilde mizah yoluyla verilebilir.
9- Duygularınızı kontrol edin
Herkesin ortasında olumsuz duygu, düşünce ve heyecanınızı dışa vurmayın. Aksi halde kendi kendinizin değerini düşürmüş olursunuz ve bir daha da toparlanamazsınız.
10- Yönetim sabır işidir
İnsanlara iş yaptırmak genellikle zordur. Ancak, sabırlı olmayı bilirseniz yönetmek kolaydır. Sabırla, görmemek, duymamak ve bilmemek birbirine karıştırılmamalıdır.
11- Kendim daha iyi yaparım diyerek her işe koyulmayın
Kendi başınıza çok fazla iş yapmaya kalkışmayın. Sizin daha iyi yapacağınızı varsaysak dahi başkalarına mükemmel iş yapmanızdansa onların kendi işlerini makul düzeyde yapmaları daha iyidir. Birçok yöneticinin astlara yaptırarak zaman kaybedeceğime kendim daha hızlı ve daha iyi yaparım yolunu tercih ettiği görülmektedir. Ancak, bu usulün sağlıklı olmadığını yıllar öncesinden Lawrence tespit etmiştir.
12- Yönetimde taltif ve tecziye, dozunda kullanılmalıdır
Yerinde bir iltifat adam kazanmanın en etkili yoludur. Yapılan iyi işin karşılığını misliyle veriniz. Kimseye yüzsuyu dökmeyin, yoksa size saygıları kalmaz. Maalesef birçok idarecinin astlarına iş yaptırmada yüz göz olduklarına sıklıkla şahit oluruz. Adam çalıştırmanın bir sanat olduğu maalesef göz ardı edilmektedir.
13- Yapılan iş sürekli dikkat gerektirir
Liderler sahnedeki aktörlere benzer. Başarılı olmak oynamakta olduğunuz role sürekli dikkat gerektirir. Bazen yapılan bir yanlışın kariyerinizi bitirebileceğini aklınızdan hiç çıkarmamanız gerekir.
14- Eleştirinin dozu önemlidir
İnsanlar önyargı ve eğilimlerine büyük bağlılık gösterirler. Eleştirinin yerini ve dozunu iyi ayarlamalısınız. Hele hele gücün eleştirisi şimşekleri üzerinize çekebilir. Eleştirinin yeri, zamanı, dozu ve kişisi oldukça önemlidir. İşi mi yoksa kişiyi mi eleştirdiğinizi iyi ayarlamanız gerekir.
15- Başkalarının tecrübelerinden yararlanın
Muhataplarınızın genellikle tecrübeyle edindiği problem çözme yöntemleri vardır. Onların yöntemlerinden en iyilerini alarak kendi en iyi yöntemlerinizi oluşturun. Yani bedava tecrübe yitik aranır gibi aranmalıdır.
16- Aslanla ceylanı aynı yerde tutmaya çalışmayın
Farklı felsefe farklı kültürel geçmiş ve farklı iş ahlakı sahibi insanların birada iş yapmasını zorlamayın. Aksi takdirde zamanınız kavgalara aracılık yapmakla geçer.
17- Çevresi yöneticinin aynası gibidir
Yakın iş arkadaşlarınızı iyi seçin. Hüküm ve karakterinizin aynası olacaklardır. Bir amirin yakın çalışma ekibine bakarak amir hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Eğer amir olanlar çevresini değiştirmeye çalışıyorsa, ya da sürekli günahlarını hatırlatan dostlar terk edilmeye başlanmışsa bu durum hayra alamet değildir.